Op 1 januari 2024 zijn de Omgevingswet en de Wet Kwaliteitsborging in werking getreden.
In de Omgevingswet worden wetten en regels voor ruimte, natuur, milieu, bouwen en wonen samengevoegd als basis voor een samenhangende benadering van de fysieke leefomgeving. Het omvat regels voor burgers, organisaties en bedrijven met betrekking tot activiteiten die de fysieke leefomgeving beïnvloeden. Er kunnen meerdere activiteiten gelden in een bepaalde situatie, bijvoorbeeld het (veilig) gebruik van een bouwwerk , bouw- en sloopactiviteiten, maar ook flora- en fauna-activiteiten als gevolg van het bouwen en slopen.
De regels voor ruimtelijke bouwactiviteiten staan in het omgevingsplan van de gemeente (voorheen het bestemmingsplan). Ze gaan over de vraag of er op een bepaalde lokatie gebouwd mag worden en zo ja, onder welke voorwaarden, en over het gebruik van het bouwwerk. Ruimtelijke bouwregels kunnen naast concrete regels zoals bouw- en goothoogten bestaan uit vergunningplichten, meldingsplichten en/of informatieplichten.
De regels voor technische bouwactiviteiten omvatten het plaatsen, geheel of gedeeltelijk oprichten, vernieuwen, veranderen of vergroten van een bouwwerk. In het Besluit bouwwerken leefomgeving (Bbl), voorheen het Bouwbesluit, stelt het Rijk regels over de bouwkwaliteit. Ook voor technische bouwactiviteiten gelden vergunningplichten, meldingsplichten en/of informatieplichten.
Onder bepaalde voorwaarden kan vergunningsvrij worden gebouwd. Het Rijk wijst in de Bbl vergunningvrije gevallen aan voor bouwactiviteiten zoals het plaatsen van dakkapellen, dakramen en zonnepanelen. De gemeente wijst in het omgevingsplan de voorwaarden aan voor vergunningsvrije bijbehorende bouwwerken zoals aan- en uitbouwen en bijgebouwen.
Voor iedereen die een bouwwerk geheel of gedeeltelijk wil afbreken of uit elkaar wil halen, gelden plichten en algemene rijksregels voor het uitvoeren van sloopwerkzaamheden. Een sloopactiviteit is niet vergunningplichtig maar meldingsplichtig indien de hoeveelheid sloopafval meer dan 10 m3 is. In dit geval geldt bovendien een informatieplicht (melding begin en einde werkzaamheden).
De uitvoerder van de sloopwerkzaamheden moet volgens de regels van sloop-activiteiten een asbestinventarisatierapport laten opstellen voor het gedeelte van het bouwwerk waar wordt gesloopt. Dit is niet verplicht voor sloopwerkzaamheden die bestaan uit het slopen van een (deel van een) bouwwerk dat na 1 januari 1994 is gebouwd.
Sommige activiteiten kunnen gevolgen hebben voor dieren en planten in het wild (ook in de bebouwde omgeving). Flora- en fauna-activiteiten zijn in veel gevallen het gevolg van bouwen of slopen. Er gelden in dit geval regels om soorten te beschermen. Iemand die weet of kan weten dat een activiteit nadelig kan zijn voor bijvoorbeeld natuur-bescherming, moet zich altijd houden aan de specifieke zorgplicht, geldend bij alle dier- en plantensoorten, dus bij (inter)nationaal beschermde soorten én bij andere soorten.
De Wet Kwaliteitsborging (Wkb) verplaatst de toetsing aan de bouwtechnische eisen van een bouwwerk van de gemeente naar een onafhankelijke partij, de zogenoemde kwaliteitsborger. De wet regelt de controle op het voldoen aan de regels voor de technisch bouwkwaliteit volgens het Besluit bouwwerken leefomgeving (Bbl). De kwaliteitsborger ziet toe op de kwaliteit van het bouwplan én de uitvoering ervan. De kwaliteitsborger wordt een nieuwe deelnemer in het bouwproces maar neemt als onafhankelijke partij zelf niet actief deel aan dit proces. Zie het Stappenplan in het proces Kwaliteitsborging.
De kwaliteitsborger wordt ingeschakeld door de opdrachtgever of de bouwer van een bouwwerk. Hypotheekverstrekkers kunnen een afbouwgarantie eisen; de bouwer moet dan zijn aangesloten bij een garantie-instelling zoals Woningborg of Bouwgarant.
Het doel van de wet is het versterken van de positie van de opdrachtgever en het verbeteren van de bouwkwaliteit. Daarbij wordt de aansprakelijkheid van de bouwer vergroot voor bouwfouten.
Deze wet- en regelgeving wordt in fasen ingevoerd en begint bij relatief eenvoudige, nieuwe bouwwerken zoals grondgebonden woningen en bedrijfspanden (volgens de zgn. gevolgklasse 1).
Voor vergunningplichtige verbouwingen zal de Wet Kwaliteitsborging op z’n vroegst vanaf 1 januari 2025 gaan gelden. Onder verbouw verstaat het Bbl het gedeeltelijk vernieuwen, veranderen of vergroten van een bestaand bouwwerk . Van gedeeltelijk vernieuwen is bijvoorbeeld sprake als één of meer onderdelen van het gebouw worden vervangen, maar ook als een gebouw tot op het casco wordt gestript en herbouwd.
Bron: Informatiepunt Leefomgeving d.d. 22-01-2024